آزمایش خون یا آزمایش کامل خون (به انگلیسی: Complete Blood Count) یا در اصطلاح پزشکی CBC آزمایشی است که اطلاعات کلّی درخواستی پزشک یا دیگر متخصّصان علوم پزشکی دربارهٔ سلول‌های خون بیمار را ارائه می‌کند. یک تکنسین، نمونهٔ خون بیمار را گرفته و تعداد تقریبی و نوع سلولهای خونی در هر واحد حجم (میلی لیتر ) را گزارش میکند. همچنین متغیرهای کمی مانند میزان هموگلوبین خون و حجم متوسط گویچه های سرخ نیز توسط دستگاه آزمایش کننده گزارش میشوند.

تصویر خون انسان در میکروسکوپ الکترونی. گویچه های سرخ، گویچه های سفید شامل لنفوسیتها، یک مونوسیت، یک نوتروفیل و پلاکتهای ریز دیسک شکل.

CBC) Complete Blood Count) [ویرایش

سلول‌های موجود در جریان گردش خون به طور کلی به سه نوع تقسیم می‌شوند که شامل سلول های سفید خون (لکوسیت)، سلول های قرمز خون (اریتروسیت) و پلاکتها(ترومبوسیت) شده و تعداد غیر طبیعی(بالا و یا پایین) ممکن است حضور بیماری را نشان دهد و از این رو شمارش سلولهای خونی جزو شایع ترین تست های انجام شده خون در پزشکی هستند و می توانند یک مرور کلی از وضعیت سلامت عمومی بیمار را فراهم نمایند. شمارش کامل گلبولهای خون آزمایش غربالگری برای بیشتر بیماریها مثل کم خونیها، عفونت‌ها و اغلب بیماریهای دیگر است.

تعداد گلبولهای سفید [ویرایش

شمارش تعداد گلبولهای سفید در حجم معینی از خون که افزایش یا کاهش آن قابل توجه است. میزان طبیعی گلبولهای سفید ۴۵۰۰ الی ۱۰۰۰۰ گلبول سفید در هر میکرولیتر(LCM) است.

لکوپنی یا پایین آمدن گلبولهای سفید که در موارد زیر ایجاد میشود: نارسایی مغز استخوان( برای مثال ناشی از عفونت، تومور)، بیماریهای واسکولار-کلاژنی ( مثل لوپوس )، بیماریهای کبدی و طحال و رادیوتراپی .

لکوسیتوز یا بالا رفتن گلبولهای سفید که در موارد زیر دیده میشود:بیماریهای عفونی، بیماریهای التهابی ( مثل آرتریت رماتوئید و آلرژی)، لوسمی یا سرطان خون، استرس شدید روحی یا فیزیکی و آسیب بافتی ( سوختگی شدید)

شمارش افتراقی گلبول‌های سفید [ویرایش

انواع مختلف گلبول سفید وجود دارد که هر نوع آن عملکرد معینی داشته و بدن ما را در برابر تهاجمات خاصی حفاظت میکنند.لوکوسیت‌ها بر اساس حضور یا عدم حضور گرانول‌های اختصاصی در سیتوپلاسم خود به دو دسته گرانولوسیت‌ها (دانه‌دارها) و آگرانولوسیت‌ها (بدون دانه‌ها) تقسیم می‌شوند. گرانولوسیت‌ها بر اساس رنگ‌پذیری گرانول‌های اختصاصی به سه دسته نوتروفیل‌ها، اائوزینوفیل‌ها و بازوفیل‌ها تقسیم می‌گردند.

گرانولوسیت‌ها یا پلی مورفونوکلئرها ( sPMN)

درسیتوپلاسم این نوع گلبول هسته‌های گرانول وجود دارد.گرانولوسیت‌ها به سه گروه تقسیم میشوند که عبارتند از:

نوتروفیل گرانولوسیت Neutrophil granulocytes

ائوزینوفیل گرانولوسیت Eosinophil granulocytes

بازوفیل گرانولوسیت Basophil granulocytes

نوتروفیل‌ها ۵۰ الی ۶۰ درصد کل گلبولهای سفید جاری در خون را شامل میشوند. در هر لیتر خون پنج میلیارد عدد نوتروفیل موجود است. قطر آنها ۵ میکرومتر و طول عمری ۵ روزه دارند. آنها به محض دریافت سیگنال به طرف منطقه عفونت حمله میکنند. آنها فاگوسیت‌های متخصص هستند و مهاجمان را خورده و به دور آنها آنتی بادی و کمپلمان میپیچند و آنها را خورد و ریز میکنند.

ائوزینوفیل Eosinophil granulocytes

این گلبول‌ها هسته ۲ الی ۴ قطعه ای دارند. تعداد هسته‌های آنها متفاوت است چون در جریان خون آنها تمایل به آزاد کردن هسته دارند. ایزونوفیل‌ها نقش قاطعی در از بین بردن انگلها دارند( نماتودهای روده ای). گرانول‌های هسته این گلبول‌ها داری پروتئینی سمی ویژه ای و کاتیونی فعال هستند و از طریق گیرنده‌های ویژه ای به IgE جهت از بین بردن پارازیتها متصل میشوند. آنها آنتی ژنهای اختصاصی دارند که میتوانند عملکرد دیگر سلول‌های ایمنی را تنظیم کنند برای مثال عملکرد CD۴+ T cell، dendritic cell، B cell، mast cell، neutrophil، and basophil آنها در از بین بردن سلولهای سرطانی نقش ویژه دارند همچنین در ترمیم بافت‌های آسیب دیده کمک می کنند. یک ماده شیمیایی به نام اینترلوکین ۵ برایزونوفیل‌ها اثر گذاشته و منجر به رشد افتراقی آنها میشود.

بازوفیل Basophil granulocytes

بازوفیل‌ها کمترین گلبول سفید در مغز استخوان و خون است ( حداقل ۲ درصد از سلول ها) و مثل نوتروفیل‌ها و ائوزینوفیل‌ها آنها نیز هسته‌های چند قطعه ای دارند. البته آنها دارای یک یا دو قطعه بیش نیستند. و فیلامنت کروماتین در آنها قابل رویت نیست.بازوفیل‌ها گیرنده هایی دارند که به IgE و IgG و کمپلمانها میچسبند.

دانه های سیتوپلاسم بازوفیلها حاوی مواد متعددی مانند هیستامین، پروتئوگلیکان ( مانندهپارین و کندروایتین ) و آنزیمهای پروتئولیتیک (مانند الاستاز و لیزوفسفولیپاز ) هستند که نقش مهمی در واکنشهای التهابی دارند.آزاد شدن هیستامین در خون باعث ایجاد علائم حساسیت (آلرژی) ازجمله التهاب، قرمزی، خارش و مخصوصا کهیر می گردد.هنگامی که در بدن عفونتی اتفاق می افتد بازوفیل‌ها از مغز استخوان آزادشده و به سمت محل عفونی حرکت میکنند در آنجا بر اثر آسیب گرانولهیا درون سیتوپلاسم آزاد می‌شود و در واکنشهای التهابی شرکت می کنند. هیستامین باعث افزایش نفوذپذیری مویرگها و افزایش جریان خون آنها میشود. بازوفیل‌های آسیب دیده و سایر گلبولهای سفید موادی به نام پروستاگلاندین از خود ترشح میکنند که باعث افزایش جریان خون به منطقه عفونی میشود. در هر دو جریان ذکر شده منجر به رسیدن لخته پلاکتی به محل عفونی شده و از گسترش عفونت جلوگیری میشود.همچنین افزایش نفوذپذیری مویرگ‌ها منجر به افزایش هجوم فاگوسیت‌ها به محل عفونی شده و به از بین بردن باکتری‌ها کمک می کند.